Promotie – Lisanne Snelders (Universiteit van Amsterdam)
Hoe Nederland Indië leest. Hella S. Haasse, Tjalie Robinson, Pramoedya Ananta Toer en de politiek van de herinnering
Datum: 6 juli, 13:00 stipt
Locatie: Universiteit van Amsterdam – Aula, Singel 411, Amsterdam
Dit proefschrift is een onderzoek naar de politiek van de literaire herinneringscultuur rond Nederlands-Indië. De centrale these is dat de culturele herinnering aan Nederlands-Indië gecompartimentaliseerd is: verschillende perspectieven op de koloniale geschiedenis in voormalig Nederlands-Indië worden nauwelijks in samenhang begrepen, maar worden als het ware in afzonderlijke compartimenten geplaatst.
Deze compartimentalisering wordt onderzocht aan de hand van een vergelijkende analyse van drie auteurs: de witte Nederlandse Hella S. Haasse (1918-2011), de Indo-Europese Tjalie Robinson (pseudoniem van Jan Boon, 1911-1974) en de Indonesische Pramoedya Ananta Toer (1925-2006). De analyse richt zich op processen van betekenisgeving in de brede receptie van deze auteurs en hun werk, van distributie en kritische receptie tot toe-eigening in bijvoorbeeld adaptaties en discussies. In dit onderzoek naar het ‘sociale leven’ van literatuur worden inzichten uit postkoloniale studies, memory studies en de kritische studie van ras bij elkaar gebracht.
Het onderzoek laat zien dat de compartimentalisering van de herinnering aan Nederlands-Indië voor een belangrijk deel langs lijnen van ras loopt. Witte perspectieven op de koloniale geschiedenis, als dat van Haasse, hebben een centrale plaats in de culturele herinnering gekregen, terwijl niet-witte (Indo-Europese) perspectieven, zoals dat van Robinson, in een apart compartiment zijn geplaatst, met een ander lezerspubliek en met minder cultureel kapitaal. Literatuur van Indonesiërs als Pramoedya is geheel buiten de Nederlandse literatuurgeschiedenis gevallen en zelden postkoloniaal gelezen of als onderdeel van de culturele herinnering begrepen.
De veelzijdige herinnering aan Nederlands-Indië is daarmee geen veelkleurige waaier waarin verschillende herinneringen een samenhangend beeld van de geschiedenis vormen, maar eerder een ongelijk speelveld waarin voortdurend onderhandeld wordt over de betekenis van de koloniale tijd.